Meta Verilerinden, Kişisel Veri Tartışmalarına Sosyal Medyada Büyük Veri

WhatsApp’ın önce 8 Şubat 2021 tarihinde yürürlüğe gireceğini duyurduğu sonra gelen tepkilerden dolayı ertelemek zorunda kaldığı gizlilik sözleşmesi güncellemesi, kişisel verilerin saklanması ve dağıtılması ile ilgili tartışmaları da alevlendirdi. Bu tartışmalar, büyük oranda yanlış bir şekilde Whatsapp’la ilgili komplo teorileri çerçevesinden ele alınıyordu. Bilindiği gibi Whatsapp uçtan uca şifreleme teknolojisini kullandığı için korkulduğu gibi mesajlarımızı ve fotoğraflarımızı okumayacak veya 3. Parti kuruluşlarla paylaşmayacak. Çünkü bu veriler, konuşma içerisinde karşı tarafa iletildiği anda Whatsapp serverlarından siliniyor ve gönderimi uçtan uca şifrelediği için kendileri dahil hiçbir kurum yetkilisi mesajlarımızı okuyamıyor.

Peki Whatsapp hangi verilere erişebiliyor, Facebook ve Instagram gibi iştirakleri ile hangi verilerimiz paylaşmak istiyor? İşte bu noktada devreye “meta veri” giriyor.

Veriler, yapılandırılmış ve yapılandırılmamış olarak ikiye ayrılmaktadır. Bilgi teknolojilerinde yapılandırılmamış veri dijital olarak erişilebilir olan ancak herhangi bir sisteme göre tanımlanmamış olan veridir. Yapılandırılmış veri ise, çeşitli kategorilere göre sınıflandırılmış ve tanımlamalar yapılmış veridir.

İşte Meta veri, bu sınıflandırmalar ve tanımlamalardır, verinin içeriğine dair bir index bilgisi verir. Bu sayede büyük veri olarak adlandırılan veri yığınları işlenebilir hale dönüştürülür. Yani meta veri, en basit tanımıyla “veriler hakkındaki verilerdir”. Bunlar bir medya öğesinin biçimi, türü, boyutu, konumu gibi bilgiler sağlarlar. Daha iyi anlaşılabilmesi için basit bir örnek verelim. Diyelim ki bir fotoğraf çektiniz altına “aşağı bakmayacağız” yazarak Twitter’da paylaştınız. Twitter, veritabanındaki tabloya sizin Tweet’inizi eklerken bir çok sütun oluşturur. Bu sutunlar Tweet metniniz dışında; dil, lokasyon, zaman, cinsiyet, bio metni, mention olup olmaması gibi bir çok bilgiyi de içerir. Bu sayede verileriniz sizin daha ilgili içerikler görmenizi sağlayabilecek algoritmaların geliştirilmesi, daha optimize reklam gösterimleri sağlanması ve ayrıntılı analizler yapılması gibi amaçlar için kullanılır.

Whatsapp da gizlilik sözleşmesini benzer sebeplerle güncellemek istemektedir. Burada kaçırılmaması gereken bir konu, bu verilerin daha farklı bilgilerin temin edilebilmesi için de önayak oluşturma potansiyelidir. Eğer Whatsapp sizin konum bilgilerinize ulaşabilirse, boş vakitlerinizi bir cafede geçirip geçirmediğinizi bu yolla da kahve sevip sevmediğinizi bilebilir. Konumunuzun değişme hızını izleyerek bir aracınızın olup olmadığını veya ne sıklıkla seyahat ettiğinizi öğrenebilir. Eğer bu bilgileri Facebook’a gönderirse Facebook da sizi daha isabetli bir tüketici segmentinin içerisine yerleştirebilir.

Her ne kadar meta veri çoğunlukla pazarlama amacı ile kullanılıyor olsa da tek kullanım alanı bu değil. Meta veri, tüm endüstrilerde çok farklı amaçlarla kullanılabiliyor. Örneğin güvenlik görevlileri suçlu profilleri oluşturmak için veya şehir planlamacıları, şehir büyüme stratejileri oluşturmak için meta veriyi kullanabiliyor.

Avrupa birliğinin GDPR bizimse KVKK kanunlarıyla meta veri kullanımını kontrol altına alma çabamız ise bu verilerin izinsiz şekilde kullanılarak istismar edilebilme ihtimalinin gün geçtikçe artıyor olmasından kaynaklı.

Çok somut bir örnek olarak Brexit ve ABD seçimlerine damga vuran Cambridge Analytica şirketinin siyasi seçimler için oluşturduğu hizmet paketi verilebilir. Cambridge Analytica çeşitli sosyal ağlar ile topladığı meta verileri seçmen profilleri oluşturmak için kullanmaktaydı. 2016 tarihinde ulaşılan hakkımızda sayfasında her bir Amerikalı seçmen için 5.000 veri noktasından veri topladığını belirtmekteydi (About Us, 2006)[1]. Böylece kişiselleştirilmiş mesajlarla kararsız seçmenleri hedefleyerek bu kişilerin kararlarını manipüle edebildiler.

Cambridge Analytica, bir veri hakları savunucusunun kendi bilgilerini şirketten talep etmesi ile başlayan bir dava süreci ve şirket içerisinden birçok kişinin itirafçı olması ile ceza aldı ve iflasa sürüklendi. Ancak meta verilerini ticari ve siyasi amaçlarla kullanan daha bir çok firma bulunmakta. Daha da korkutucu olarak meta verileri, organize suç örgütleri tarafından zayıf ve istismara açık hedeflerin tespit edilmesi gibi amaçlarla kullanılma riskini de beraberinde getirmektedir. Sonuç olarak yasal düzenlemelerin de yeni yeni oluşturulmaya başladığı bir ortamda internet kullanıcılarının veri güvenliği konusunda bilinçlenmesi küresel ölçekte önemsenmesi gereken bir kondur.

[1] About Us. (2006). Cambridge Analytica